Raadsleden komen en gaan volgens een nogal strikt rooster. Hoe behoud je de kwaliteit?

‘Door te zoeken naar mensen die elkaar heel goed aanvullen. En op expertise, wat ze kunnen toevoegen. Marc Damen met zijn kennis over publiek, Ahmet Polat en Mardjan Seighali met hun kennis over nieuwe Nederlanders. De bestuursvaardigheid van Marry de Gaay Fortman en Martine Bijkerk, maar ook Marc van Gelders, Roberts Swaaks en Kees Vendriks kritische blik op de financiën. De adviezen van Flip Maarschalkerweerd en Claudia Hörster. Saskia noemde ik al. Het was een voorrecht om met zulke goede en op elkaar ingespeelde deskundige mensen samen te werken’.

Je hebt bij het paleis één directie meegemaakt.

‘En geboft met een zeer capabele en veerkrachtige. Michel en Pien zijn haast niet uit het veld te slaan, kunnen goed naar zichzelf kijken en verzamelen de beste mensen om zich heen. Ze geven ons vertrouwen, leggen dilemma’s voor en hebben al die tijd de moed gehad om eerlijk te zijn’.

Voorbeeld?

‘We zijn niet weggehouden van tegenvallers. Mijn moeder zei altijd: ‘‘Als je niks doet, kun je ook niks fout doen’’ en ‘‘waar gehakt wordt, vallen spaanders’’. Dit zijn niet voor niets spreekwoorden, ze zijn namelijk waar. Wie ooit zijn huis verbouwd heeft, weet hoe het gaat. Het is niet de vraag of maar wanneer er tegenvallers of vertragingen komen. Dan is het ook belangrijk dat een directie niet het gevoel heeft dat ze er alleen voorstaat. Je moet elkaar vasthouden als het een beetje stormt’.

​

De vertraging van de nieuwbouw heeft je twee jaar extra opgeleverd.

‘Klopt! Dat heb ik er heel graag voor over gehad … dat was de ‘‘upside van de downside’’. De reden is natuurlijk continuïteit. Vertrekken, het voelde onaf. Als je vanaf het begin betrokken bent, dan wil je ook het einde meemaken. Tijdens rondleidingen door de nieuwbouw droegen we allemaal een helm, een hard hat. Op die van mij staat ‘‘tenminste houdbaar tot 2021’’, dat tenminste is 2023 geworden’.

Corona maakte toezichthouden anders.

‘Zeker. Wij hadden het ‘‘voordeel’’ dat het paleis al gesloten was toen de pandemie heerste. Buiten was het meestal open, er waren evenementen in de tuinen of activiteiten bij de stallen. Als we gewoon open waren geweest, dan was de coronaperiode net zo een taaie tijd geweest als bij andere musea en culturele instellingen. In die zin hebben we geboft, hoewel je over boffen niet kan spreken als het over corona gaat’.

​

Welke zaken staan je het meeste bij?

‘Hoe goed de vernieuwing en verbouwing zijn gegaan. Ook de bouwers zijn trots op hun werk, genieten van de schoonheid die tot stand is gebracht. Een van de aannemers heeft er zelfs een boek over gepubliceerd. En de bijzondere samenwerking van medewerkers en vrijwilligers op de werkvloer. Vrijwilligers worden door het museum serieus genomen, heel belangrijk, anders haken ze af. Wat mij ook is bijgebleven, en dat verliep soms best stroef, is de samenwerking met de omgeving. Saskia zei altijd: ‘Voor veel mensen is verandering ongemak''. De omwonenden zijn altijd goed geïnformeerd en betrokken bij het bouwproject. De bomenkap deed wel pijn, maar was noodzakelijk. Opvallend trouwens, hoe snel je aan de nieuwe aanplant went’.

​

Inhoudelijk zijn er ook veranderingen. Hoe moet het museum zich verhouden tot het koningshuis?

‘Ik vind dat je een realistisch beeld kunt geven van ons koningshuis. De tijd van heiligenlevens is voorbij, we zijn een constitutionele monarchie. In de wijze waarop vorsten en vorstinnen hun taken hebben vervuld zit continuïteit, maar het waren allemaal kinderen van hun tijd. Huwelijken waren ooit geopolitieke aangelegenheden, nu zie je gelukkig dat de Oranjes trouwen uit liefde. Normen en waarden zijn niet in marmer gehouwen, ze zijn altijd in ontwikkeling. En dat kun je aan bezoekers laten zien en vertellen. Daar horen ook de minder fraaie dingen bij’.

​

Dat kan op veel meer plekken. We hadden het al over de ondergrondse uitbreiding. Ooit gedacht waar zijn we aan begonnen?

‘Toen ons uitgelegd werd dat het paleis opgetild zou worden om de fundamenten eronderuit te slopen … oef. Toen had ik wel even … ik dacht wat voor een verantwoordelijkheid heb ik nu? Wat als ... maar alles werd met lasers en computers goed in de gaten gehouden. We schrokken wel even van de krimp en rek als gevolg van de zon en temperatuur. Peter Bakkum, hoofd van het Projectbureau, stond naast me toen ik zei: ‘‘Als ik dat geweten had…’’. Hij antwoordde: ‘‘Dat héb je geweten’’. Alles is inderdaad van tevoren toegelicht, dat deed Peter voortreffelijk’.

​

Wat voor een museum is Paleis Het Loo nu? Of wat kan het worden?

‘Toen ik begon was net die documentaire over het paleis uitgezonden, waarin een forse subsidiekorting en het gebrek aan bezoekers centraal stonden.**  Daar werd ik wat ongemakkelijk van. Het is nu helemaal anders: Paleis Het Loo 2.0. Het ensemble is uitgebreid, het museum is de nieuwe tijd ingegaan. Van gesloten naar open, met meer ruimte voor meerstemmige verhalen die uitnodigen tot verplaatsing in andere tijden en andere mensen. Het is van én voor volgende generaties. Paleis Het Loo wordt de spiegel van verleden, tegenwoordige en toekomstige tijd’.

​

Je zei in 2014: ‘Ik zie uit naar een tentoonstelling waarin een Oranje centraal staat. En dan het liefst Wilhelmina’. Nog steeds?

‘Ik kom uit een rood nest, maar Wilhelmina was zeer populair in onze familie. Ze maakte twee wereldoorlogen mee en speelde een grote rol op politiek en bestuurlijk gebied. Wilhelmina had vast ook opvattingen die in deze tijd wenkbrauwen doen fronsen, haar idee over democratie bijvoorbeeld. Ze verdient een uitgebreide tentoonstelling over haar hele verhaal’.

​

De oud-voorzitter van de Tweede Kamer (2006-2012) Gerdi Verbeet is vaak te gast bij verschillende televisie- en radioprogramma’s. Ze is auteur van twee boeken over de vitaliteit van de democratie en over de kunst van voorzitten en co-presenteerde De Strijd, een televisieserie over de arbeidersbeweging. Gerdi bekleedt ook diverse bestuurlijke functies. Zo is ze onder meer voorzitter van Unilever NL en lid van de Raad van Commissarissen van Siemens Nederland. Sinds 2013 is Gerdi voorzitter van de Raad van Toezicht van Paleis Het Loo. In 2023 neemt ze afscheid. Een terug- en vooruitblik: ‘Mijn zwanenzang …’. Wel eentje met een vervolg: ‘Ik zal het paleis blijven bezoeken’.

​

Tien jaar Paleis Het Loo.

‘Ik zei altijd: Paleis Het Loo is mijn ‘‘buitenspeelactiviteit’’. Het besturen en vooral het ‘‘mensenwerkdeel’’ van het toezichthouderschap van Paleis Het Loo, dat vind ik eervol, maar vooral heel erg leuk om te doen. Ik denk met plezier terug aan alle ontmoetingen met de leden van de Vrijwilligersraad en Ondernemingsraad, bevlogen en toegewijde mensen die dag in dag uit met het paleis bezig zijn. Ze maken het toegankelijk en een feest voor de bezoeker. We spraken over van alles. Die gesprekken konden me eigenlijk niet lang genoeg duren’.

Vlak na je aantreden stonden er grote veranderingen op stapel.

‘Sterker, ik was al voorzitter van de raad toen het besluit viel over de Vernieuwing & Verbouwing. Eigenlijk was die onontkoombaar. Neem alleen al de ingang. Als je toegankelijk wil zijn voor iedereen, dan is zo een smalle entree ongeschikt. Bezoekers moesten via een heel kleine uitgesleten leistenen trap naar beneden. Best romantisch, maar als je veel publiek, meer jongeren en ook mensen met beperkingen wil ontvangen, dan moet je betere publieksvoorzieningen en meer ruimte hebben. En naast subsidie en entree-inkomsten een derde geldstroom creëren via ontvangsten, conferenties en bedrijfsfeesten. Ik zie het al voor me, straks al die clubs en groepen die in de ondergrondse uitbreiding hun jaarlijkse toogdag houden’.

Je maakt een ‘bruggetje’: de ondergrondse.

‘We hebben daar lang en grondig over nagedacht. Kijk, het paleis had een asbestprobleem. De sanering was al ingrijpend genoeg, het paleis zou lange tijd dicht moeten. Dat kun je dan beter combineren met een renovatie en uitbreiding. Ik was vanaf het begin enthousiast over de ‘‘optie ondergronds’’. En nog veel meer over het resultaat. Eigenlijk is het er niet … totdat je het ziet, als je naar binnengaat. Het aanzicht van het paleis is intact, de symmetrie is behouden. We hebben veel combinaties oud-nieuw gezien waar je echt de rillingen van krijgt, maar deze is zo goed gelukt’.

Toezichthouden op een dergelijk groot project is niet makkelijk

‘Ik ben in de lente van 2013 voor de raad benaderd door Saskia Stuiveling, een wijze en ervaren bestuurder*.  Zij heeft precies aangegeven hoe we deze operatie moesten aanpakken. Michel had gelukkig ervaring met ondergronds bouwen bij het Drents Museum en er was een zeer deskundig Projectbureau, maar we hebben heel veel van Saskia’s kennis en adviezen kunnen profiteren’.

​

Zoals?

‘Dat je allerlei zekerheden moet inbouwen, dat je ergens op kunt terugvallen, reservepotjes moet hebben. Niet alleen om problemen op te vangen, maar ook om koerswijzigingen mogelijk te maken. Ook leerde ze ons hoe je respectvol met ambtenaren omgaat, welke psychologie daarbij hoort’.

“Eigenlijk is het er niet … totdat je het ziet, als je naar binnengaat.”

“Afspraak is afspraak. Als iets niet lukt, dat kan en is niet erg, maar wel op tijd vertellen waarom.”

“Als je vanaf het begin betrokken bent, dan wil je ook het einde meemaken.”